Endüstri 4.0 ve Lojistik 4.0

                        

                        ENDÜSTRİ 4.0

     

Siber-Fiziksel sistemlerin kavramına, nesnelerin, internetine ve hizmetlerin internetine dayalı olan Endüstri 4.0 çoğu sektörde olduğu gibi lojistik sektöründe de oldukça etkili bir roldedir. Araç takip sistemleri de Endüstri 4.0 etkisiyle günümüzde oldukça gelişmiş bir noktadadır. 

Günümüzde yerli araç takip sistemleri yurt dışı rakiplerinin önünde çözümler geliştirmiştir. Güncel GPS takip cihazları, araç üreticilerinin akıllı teknolojileri ile evrensel veri protokolleri konuşabilir hale gelmesi işleri çok farklı boyutlara taşımıştır. Uluslararası nakliyat sektöründe yakıt önemli bir gider kalemi ve hatta ülkelere göre yakıt alım fiyatları değişkenliği sebebi ile firmaların hangi ülkede yakıt alımı yapıldığını bilmesi gerekiyor. Yakıt rejimini kontrol altında tutan firmaların, karlığı yükseliyor.

Günümüzde lojistik sektöründe kullanılan araç takip sistemlerinde güzergaha göre araç takip sistemi ilgili firmaya gerekli sinyali, sürücüye ise uyarı gönderebiliyor. Bu sinyaller ortalama hız sınırı geçildiğinde veya ani frenleme yapıldığında gönderilebiliyor. Hız sınırının geçilmesi olası bir kaza riskini arttırdığı gibi yakıt tüketimini de arttırıyor.  Tüm motorlu taşıtlarda en çok yakıtın tüketildiği ve mekanik sistemlerin yıprandığı sürüş zamanları, yeniden hızlanmanın sağlandığı anlarda oluyor. Bu anları takip edip ona göre firmaya raporlama yapan araç takip sistemleri sayesinde firmanın yakıt masrafı minimuma, sürücüye yazılacak olan ceza olasılığı da en aza indiriliyor.

Bu sayede sadece araçların konumunu takip etmekle kalmayan araç takip sistemleri sürücü üzerinde ekonomik ve güvenli sürüş kuralları oluşturuyor, onları takip ediyor ve raporlarını firma ile paylaşıyor. 

        Lojistik Sektöründe Kullanılan Endüstri 4.0 Uygulamaları

• Makineler Arası İletişim (M2M)

Makineler Arası İletişim (M2M), cihazlar için geliştirilen akıllı boardlar sayesinde, cihazların uzaktan izlenmesini, yönetilmesini ve birbiriyle iletişim kurabilmesini sağlayan bir teknolojidir. Kullanım alanının genişliği ve iş modellerinde yarattığı değişiklikler nedeniyle M2M, hem bireylerin hem de şirketlerin hayatını ciddi biçimde değiştiriyor. M2M (machine-to-machine) teknolojisi makinalar çağını hepimize hissettiriyor… Makinelar arası iletişimi ifade eden M2M insan emeğinden tasarrufu sağlarken, iş ve servis verimliliğini arttırıyor.

Makinelar arasında insan müdahalesi olmadan(kısmen) ve kablolu veya kablosuz sistemler veya şebekeler üzerinden  haberleşme olmasını sağlayan makinelar arası iletişim sağlanır.

Bunun dışında gerçek zamanlı makineler sayesinde saha, üretim, dağıtım operasyonlarında filolarının yakıt, yağ gibi kritik değerlerinin takibi, lojistik sektöründe tüm araçların konum, yön ve hızının anlık takibi yapılır ve yüksek bilişim ve iletişim maliyetlerini kontrol altına alınır. 

Bu sayede firmalar daha az zamanda daha çok iş yapabilir, uzaktan izleyerek ve yöneterek, yönetici – personel aynı zamanda işletme içi kalite ve verimi arttırabilir ve yüksek bilişim ve iletişim maliyetlerini kontrol altına alabilirler.

• Artırılmış Gerçeklik 

Artırılmış gerçeklik, gerçek dünyadaki çevrenin ve içindekilerin, bilgisayar tarafından üretilen; ses, görüntü, grafik ve GPS verileriyle zenginleştirilerek meydana getirilen canlı veya dolaylı fiziksel görünümüdür. Bu kavram kısaca gerçekliğin bilgisayar tarafından değiştirilmesi ve artırılmasıdır. Teknoloji kişinin gerçekliğini zenginleştirme işlevini görür. Buna karşın sanal gerçeklikte ise gerçek dünya yerine tasarlanıp canlandırılmış bir dünya vardır.

Sanal gerçeklik ile artırılmış gerçeklik karıştırılmamalıdır. Sanal gerçeklikte yaşayacağınız bütün deneyim bir simülasyon olarak sunulur ancak artırılmış gerçeklikte hayali bir dünyada gerçek varlıklarla bütünleşilir. Yani aslında artırılmış gerçeklik aslında var olan dünyanın üzerine tanımlanan bir durumu ifade ederken, sanal gerçeklik tamamen hayalidir. Artırılmış gerçeklikte özel hazırlanmış bir uygulama kullanılır ve böylece gerçek zamanlı olarak bambaşka bir dünya yaratılır.

Artırılmış gerçeklik, lojistik planlama ve lojistik faaliyetlerini yürütme aşamalarında lojistik sektörüne yeni bir bakış açısı sağlamıştır. Artırılmış gerçeklik teknolojisini benimseyen ve süreçlerine entegre eden sektörlerin başında gelen lojistik sektörü, bu teknoloji sayesinde maliyetlerini önemli ölçüde azaltma, kaynaklarını optimize etme, hata oranını düşürme, süreç verimliliğini sürdürülebilir olarak artırma ve artırılmış gerçekliğin bir kılavuz gibi hareket etmesiyle tüm ilgili bilgileri görüntüleme olanağına kavuşmuştur.

• Artırılmış gerçeklik uygulamaları, bir tesisin henüz kurulum aşamasında tesisin neye benzeyeceğini görmesini ve deneyimlemesini sağlar. Bu sayede tesis için gerekli olan yatırım maliyeti aşağıya çekilebilir.

• Artırılmış gerçeklik uygulamaları, yüklerin tanımlanmasına, rotalarının belirlenmese ve hedefe varış için gerekli olan sürenin azaltılmasına olanak sağlamaktadır. Artırılmış gerçeklik uygulamaları yardımıyla, taşınan malın türü, mala ait ağırlık ve hacim bilgileri, malın istiflenmesinde dikkate alınacak hususlar hakkında detaylı bilgi verir.

• Artırılmış gerçeklik teknolojisi ile kağıt ve el terminaline bağımlılık ortadan kalkacaktır. Bu yeni teknoloji, operatörlere sipariş toplama faaliyeti içerisinde toplanacak ürünün lokasyonuna varılmasına kadar rehberlik eder ve ürün alınırken de ürünün doğru ürün olup olmadığını doğrular.

• Artırılmış gerçeklik sistemi, kullanıcıların bir deponun kullanılabilir alanını envanterin kriterlerine göre kolayca maksimize etmelerini sağlar. Yerleşim planını, fiziksel depoya yerleştirerek, kullanıcılar hangi yerleşimin en iyi işe yaradığını belirleyebilir ve depo planlaması ile ilgili maliyetleri indirgeyebilir.

• Artırılmış gerçeklik ile paketleme gerektiren mallar otomatik olarak tanınmakta, yerleştirme bilgileri, güvenlik notları ve ek içerik bilgileri izlenebilmekte ve gerçek zamanlı olarak ambalajlama talimatı görüntülenebilmektedir. Böylece paketleme işlemi daha güvenli ve daha verimli hale gelmekte ve malların yanlış paketlenme oranı azalmaktadır.

• Nesnelerin İnterneti (IoT)

Nesnelerin interneti (Internet of Things, kısaca IoT), fiziksel nesnelerin birbirleriyle veya daha büyük sistemlerle bağlantılı olduğu iletişim ağıdır. Nesnelerin interneti uygulamaları gruplarla sınırlı değildir ancak etki alanlarını bireysel, sanayi veya endüstri kapsamaktadır. IoT ürünleri, uygulama türüne göre sınıflandırılır. Bunlar; akıllı giyilebilir cihazlar, akıllı şehir, akıllı ev, akıllı ortam olarak gruplandırılabilmektedir.

IoT, sürücü ile araç arasında veya çoklu arasında ara bağlantı kurarak çeşitli ulaşım sistemleri arasında kontrol, bilgi işlem ve iletişim entegre edilebilmektedir.

• Akıllı trafik kontrolü

• İnsansız özerk navigasyon

• Inter ve Intra araç iletişimi

• Acil kurtarma için otomatik şanzıman

• Güvenlik ve yol yardımı

• Akıllı park

LOJİSTİK 4.0 

Endüstri 4.0 ile birlikte şekillenen Lojistik 4.0 ile birlikte sektör üzerinde yaşanan birçok teknolojinin devamında nasıl olacağı da şüphesiz büyük önem taşımaktadır. Özellikle büyük veri-analitik, otonom robotlar (otomasyonlar), simülasyonlar (dijital evrenler), yatay-dikey sistem entegrasyonu, nesnelerin interneti, siber güvenlik, bulut bilişim, eklemeli üretim ve artırılmış gerçeklik gibi faktörlerin de etkisi ile sektör endüstri 4.0 üzerinden dönüşmeye başlamıştır. Gelecekte lojistik sektörüne yön verebilecek teknolojilere ve yansımalara baktığımızda, sürücüsüz araçlar, blockchain (blok zinciri), Application Programming Interface (API: Uygulama Programlama Arayüzü), makine öğrenimi, botlar, giyilebilir teknolojiler ve lojistik sektöründeki gelişmelerin iş yaşamına etkileri gibi başlıklarında yeni bilişim teknolojilerine eklenerek ve yeni yansımalarla sektörün gelecek planlarına yön verdiği görülmektedir.

        Bu teknolojilerden bahsetmek gerekirse: 

• Sürücüsüz Araçlar: Neredeyse bir asırdır üzerinde çalışmalar yapılan tam otonom araçlar lojistik sektörüne de yön verebilecek bir teknolojidir. Kamyonlar, insansız hava araçları ve hatta büyük kargo gemilerinin yakın gelecekte sektörde kullanılması öngörülmekte ve bu konuda oldukça önemli çalışmalar yapılmaktadır. Otonom otomobiller şimdiden yollarda aktif ve sorunsuz olarak kullanılmaya başladılar. Otomobillerde olduğu gibi sürücüsüz kamyonları ve diğer otonom araçları da aynı şekilde yollarda görmemiz artık mümkün olacaktır. Otonom araç teknolojisine geçişle birlikte, lojistik sektöründe maliyetlerde ve teslimat sürelerinde tasarruf beklenmekte teknolojiyi kullanacak şirketlerin rekabette avantaj sağlayacağı düşünülmektedir.

• Blok Zinciri (Blockchain): Blockchain, kıymetli evrak yönetim sistemi olarak bilinmesinin yanı sıra aynı zamanda çoklu onay mekanizmalarına dayalı şeffaflık ve güven ortamı yaratmasına ilaveten de kayıtlara girmiş bir evrak ve verinin değiştirilememesi gibi özellikleriyle işletmelere önemli katkılar sağlayan bir teknolojidir.Hile, yetkisiz işlem, suistimal ile hataların giderilebilmesi blockchain ile daha kolay olduğundan bu alanda kullanımı yakın zaman diliminde daha da öne çıkacaktır. . Çoklu aktörlerden onay mekanizmasına ihtiyaç duyan dış ticaret süreçlerinde blockchainin daha etkin ve yaygın kullanılması ve lojistik faaliyetler ile entegre edilmesinden hem müşteriler hem de lojistik sektörü olumlu etkilenecektir. 

• Makine Öğrenimi: Makine öğrenimi, lojistik için kullanılan ve geliştirilen yazılımlara bağlı olarak kullanımı devam eden başka bir muhteşem teknolojidir. Örneğin Google’ın arama yapan kullanıcıların sonuçlarının değerini tahmin etmek için önceki aramaları kullanarak yeni aramalar için getirdiği sonuç dökümü devrim niteliğinde bir makine öğreniminin örneğidir.Arama motorlarının geliştirmiş olduğu bu sistem sayesinde, bilgiler optimize edilerek daha net hedef odaklı sonuçlar, firma ve sektörlerle ile paylaşılabilmekte ve hedeflenen yüksek performansa daha kolay ulaşılabilmektedir.

• Giyilebilir Teknolojiler: Giyilebilir teknolojiler pek çok sektörde önemli bir değişim ve dönüşümün habercisi olarak dikkati çekmektedir. Kargo ve lojistik sektörü de bu değişim ekseninde dikkat çekici çalışmalar yapmaktadır. Zira geleneksel giyilebilir yöntemlerden ziyade kullanışlılığı, ergonomikliği ve verimliliği artıran giyilebilir teknolojiler son dönemde birçok sektör tarafından dikkatle takip edilmektedir. Lojistik sektöründe özellikle toplama, paketleme ve sevkiyat gibi işlemlerde bu teknolojiler büyük kolaylıklar sağlamaktadır. Giyilebilir teknolojiler, hareket halindeki personelin daha az zamanda, daha verimli iş yapmasına katkı sağlıyor. Depoda ürün kutularını yerine yerleştiren bir işçi, eline adeta bir eldiven gibi giydiği giyilebilir cihazlarla hem ürünün yerini tespit ederek envantere işleyebiliyor hem de iki elini rahatça kullanarak yerleştirme işlevini hızlandırabiliyor

• Botlar:Lojistik alanında, botlar (bilişim dünyasında “robot” anlamında kullanılan yaygın bir terimdir) endüstri için norm haline gelen yüksek miktardaki veri girişi görevlerini yönetmek için kullanılmaktadır. Bunun çoğu, birçok servis sağlayıcı tarafından şeffaflık sağlamak için kurulan sistemlerin ve süreçlerin hızlandırılması ile ilgilidir ve lojistik sağlayıcıların ortaklarıyla aralarında kurduğu şeffaflık ilişkisinin sağlıklı yürütülmesinde büyük oranda zaman, maliyet ve şeffaflık sağlamaktadır.

Görüldüğü üzere bu yeni teknolojiler lojistik sektörünün de yenileşmesini sağlayarak devrim niteliğinde bir dönüşüm sağlıyor. Lojistik 4.0 teknolojileri zaman, yer ve paradan tasarruf ederek sektörün etki alanını uluslararası düzeyde daha da arttırmaktadır. 

Referanslar:

• www.mobilaractakip.com

• www.elcobil.com

• www.lojistikcilerinsesi.biz

• www.endustri40.com

• Ak, H. (2019), Lojistikte Bilişim Teknolojileri, https://medium.com/@halisak_/lojistikte-bilişim-teknolojileri-23816a916d2d, Erişim Tarihi:17.02.2020.

• Gülçin BÜYÜKÖZKAN and Merve GÜLER. "Lojistik 4.0 teknolojilerinin analizi için metodolojik yaklaşım."

•  Girişimcilik ve İnovasyon Yönetimi Dergisi 8.1 (2019): 21-47. www.catsbilisim.net

• Ümit YILMAZ,Bülent DUMAN. "Artırılmış Gerçeklik Teknolojisinin Lojistik Faaliyetleri Üzerine Olan Etkilerinin İncelenmesi." Uluslararası İnsan Çalışmaları Dergisi 2.3: 1-7.